Literatür Nedir? Literatür Taraması Nasıl Yapılır?

Literatür taraması, var olan kaynaklar içerisinde belirli bir konunun detaylı biçimde araştırılması ve o konuya ait verilerin sistemli biçimde toplanması sürecidir. Bu çalışmalar toplamında yapılacak olan araştırmanızın büyük oranda iskeletine de ulaşmış olacaksınız.

Yapılacak olan tarama (araştırma) neticesinde böylelikle sizden önce bu konuda çalışmış olan kişilerin de kaynaklarına erişmiş olacaksınız. Eriştiğiniz kaynaklar içerisinde toplanılan bilgileri de sistemli bir şekilde konunuzun içeriğine göre sıralar ve tasinflendirirseniz yükünüz belli oranda hafiflemiş olacaktır.

Literatür Taramasının Önemi Nedir

Bazen lisans eğitiminiz süresinde bazen de lisans tamamlama tezi (bitirme tezi/projesi) sürecinde karşılaşılan literatür taraması birçok kişi tarafından sağlıklı yürütülememektedir. Çünkü iyi bir tarama yapılmadığı taktirde araştırılacak (çalışılacak) olan konunun eksik kısımları muhakkak kalacaktır.

Eksik kısımların atlandığı yerlerde ise daha önce çalışılmış olan konunun sizden önceki çalışanına erişmediğiniz için o kişiyi gözden çıkarmış olacaksınız.

Bu durum akademik camiada etik olarak doğru görülmemekle birlikte nitelikli intihalin de yolunu açan kötü bir seçenek olarak karşılanır. Öyle ki, nitelikli bir hakemli dergi için yazı yazıyor iseniz hakem heyeti tarafından bu yazı intihal içerdiği veya eksik bilgiler içerdiği gerekçesiyle geri çevrilmesi mümkün bir seçenektir.

Henüz lisans düzeyinde yaptığınız araştırmalarda bu konu öğrenciler tarafından çok dikkat edilmezken bazı üniversitelerin bazı bölüm hocaları tarafından önemle dikkate alınmaktadır.

Lisansüstü Eğitimde Literatür Taraması

Lisans eğitimini tamamlamış bir öğrenci eksikleriyle de olsa Tezli yahut Tezsiz Yüksek Lisans eğitime başladığı taktirde ilk olarak öğretilen şeylerden birisi de genel itibariyle Literatür taraması nedir, nasıl yapılır, literatür taraması adımları nelerdir, literatür taraması neden önemlidir gibi alt başlıklar olmaktadır.

Yüksek Lisans seviyesinde bir öğrenciden artık iyi bir literatür taraması yapılması beklenir. Çünkü akademik olarak yayınlanacak veya bilimsel olarak çalışılacak konunun detaylarına haiz olması ondan istenen en önemli şeylerden birisidir.

Bu süreçten sonra akademik olarak yoluna devam etmeyi talep eden bir kişi doktora seviyesinde eğitim almak istiyorsa zaten literatür taraması nedir, nasıl yapılır çok iyi bir şekilde bilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde bu seviyede bir eğitim almanız ve tamamlanmanız beklenemez.

Literatür Taraması Nedir? Neden Önemlidir?

Literatür taraması bilimsel çalışmalara adım atmanın ilk kuralı olduğu için aslında çok önemli bir gerekliliktir. Şayet lisans düzeyinde bir ödev yapmıyorsanız -ki bu durum bile mazur görülemez- literatür taraması bir araştırmanın olmazsa olmazıdır.

Yapmakta olduğunuz bir araştırmada intihal suçlamasından kaçınmak için, akademik camiada eleştirilere tutulmamak için veya yazınızın yayından kaldırılmaması için literatür taraması nedir çok iyi biliyor olmanız gerekmektedir.

Literatür Taraması İyi Yapılmazsa Ne Olur?

İyi bir literatür taraması yapılmadan girişilen her araştırma ve çalışma kusurlu sayılacaktır.

Kökeni Fransızcadan türemiş olup dilimize geçen literatür kelimesi, “belirli alanlarda basılmış akademik yayın ya da kitaplar bütünü” olarak açıklanmıştır. Bu yüzden siz de yayın ve kitaplar dizisinin bütününe bakmakla sorumlusunuz.

İyi yapılmayan her çalışma ise bir takım sorunlar çıkaracaktır. Bunları basitçe sıralandırmak istersek iyi yapılmayan bir taramada şunlar gerçekleşir;

Sizden önce çalışılan konuyu farkında olmaksızın yeniden çalışırsınız. (büyük bir zaman kaybına yol açar)
Yazınızı gönderdiğiniz dergiden red cevabı alırsınız. (bu durum diğer yazılarınız için güveni sarsar)
Lisansüstü eğitim öğrencisi iseniz tez/projenizden kalma ihtimaliniz ortaya çıkar
Bilimsel çalışmalar yapan akademik camiadan uzaklaşmış olarak mesleki veya kariyer durumunuzu tehlikeye atarsınız

Bu sıralanan olumsuz sonuçlar en basitinden birkaç örnektir. Yurt dışında veya ülkemizde daha önce benzeri durumlar nedeniyle fikir hakları kapsamında davalar bile açıldığı görülmüştür.

İyi Bir Literatür Çalışmasının Araştırmanıza Katkısı Nedir?

İyi bir kaynak taraması yapmanın avantajları elbette azımsanamayacak kadar çoktur. İyi bir literatür çalışmasının katkısı nedir birkaç maddeyle sıralamak istersek şöyle diyebiliriz;

O konuda yapılmış tüm çalışmalardan haberiniz olur.
‘Bilim takımı’nın bir üyesi olmuş olursunuz.
Artık literatüre tam olarak hakimsinizdir ve geliştirme yapılması gereken yerleri, zayıf noktaları ve güçlü noktaları biliyorsunuzdur. Bu da size nereye yöneleceğiniz konusunda fikir verir.
Konuya her yönüyle hakim olduğunuz için kendinize güveniniz olur, artık o konuyu verimli bir biçimde çalışmaya başlayabilirsiniz.

İşte tüm bu nedenlerle kapsamlı bir literatür taraması (yazım taraması/kaynak taraması) yapmak gerekir.

Literatür Taraması ve İntihal Sorunu

En az literatür taraması kadar önemli olan bir kavram da elbette intihal kavramıdır. Yaptığınız literatür çalışması sonucu kendi çalışmanıza başladığınızda size ait olmayan bütün çalışmalara atıf yaparak intihalden uzak durmak gerekir.

İntihal kavramı ayrı bir başlıkta incelenecek kadar geniş kapsamlı bir konu olduğu için burada üzerinde durulmayacaktır. Ancak en genel anlamda intihal başkalarına ait bir bilginin/verinin izinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanımı olarak düşünülebilir ve bilim dünyasında en ciddi suçtur.

İyi yapılmayan bir literatür taraması (yazım taraması) sonucunda ise çalışmanızda siz istemeden de olsa intihal yapmış olduğunuz düşünülecektir. Bu durum da tüm çalışmanızı sıkıntıya sokacaktır.

Literatür Taraması Nasıl Yapılır?

Literatür taraması maalesef günümüzde sadece internet üzerinden yapılan bir çalışmaymış gibi görülmektedir fakat işin aslı öyle değildir. Literatür taraması nasıl yapılır sizler için şöyle maddeledik;

Hakemli dergilerin taranması: Bu tarama işlemi için günümüzde hakemli dergilerin en çok barındırıldığı sciencedirect, scopus, wiley online library, springer, google akademik, ulakbim gibi siteler incelenebilir.
Kitapların taranması: Bu tarama işlemi için kütüphane veri tabanlarının incelenmesi ve söz konusu kitabın bulunduğu kütüphane tespit edildikten sonra kütüphaneden ilgili kitapların ya da kitap bölümlerinin edinilerek okunması uygun bir yol olur.

Hakemsiz dergilerin/gazetelerin broşürlerin vs. taranması: Bu kaynaklara çok zorda kalmadıkça bilimsel yayınlarda atıf vermemek uygun olacaktır. Zira önceden kontrolü yapılmamış bir bilginin doğruluğundan da emin olunamaz. Doğruluğundan emin olunamayan bir kaynağın da bilimsel bir çalışmada kullanılması çeşitli problemlere sebep olabilir.
Uzman Görüşlerinin Alınması: (Gerektiği Zaman) Bazen çalışmalar için anketler yoluyla ya da başka bir takım yöntemlerle uzman görüşleri alınıp başlangıç verisi olarak kullanılabilir. Uzmanların verdiği bilgilerin tutarlı olup olmadığını belirlemek için de çeşitli analiz yöntemleri vardır. Gerektiği zaman bu yöntemlerle uzman görüşlerinin tutarlılığı teyit edilebilir.

Literatür Taraması Yapılacak Siteler / Kaynak Taraması İçin Faydalı Linkler

Literatür taraması diğer adıyla kaynak taraması (yazım taraması) önemine dair bilgileri sıraladık. Peki bu taramaların yapılacağı online adresler nereler? Literatür taraması yapmak için faydalı kaynaklara en kolay nasıl ulaşırsın? Yazımızın bu bölümünde ise bunları ele alacağız.

Öncelikle basılı yayınlar için yapmanız gereken kütüphaneler ve kitapçılar ilk adresiniz. Peki dijital çağda bunun bir alternatifi yok mu? Elbette var. Günümüzde basılı yayında olan bilgilerin neredeyse tamamı internette de mevcut. Bunlar bazen PDF formatında kitaplar bazen de dergilerin -E formatındaki halleridir.

Literatür taraması yapmanız için derlediğimiz o siteler;

Yukarıda bahsettiğimiz kaynaklar şüphesiz ilk olarak başvurulan siteler olacaktır ama kapsamlı bir çalışma için yeterli değildir. Araştırmanızı daha derinleştirmek için göz atmanızda fayda olacak diğer siteler ise;

Bu siteler araştırmanızın ana iskeletini oluşturmakta büyük fayda sağlayacak linklerdir. Ancak dediğimiz gibi ne kadar daha derine inerseniz o kadar iyi. Bu yüzden internet üzerinden araştırmanıza katkı sağlayacak tüm siteleri taramalısınız.

"LİTERATÜR TARAMASI ÜZERİNE NOTLAR VE BİR TARAMA TEKNİĞİ" makaleseine ulaşmak için aşağıdaki linki kullanabilirisiniz.

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1044919